Warcaby – zasady, porady, akcesoria. Jak grać?

Warcaby są bez wątpienia jedną z kilku najpopularniejszych gier planszowych świata, znanych pod każdą szerokością geograficzną. Dzięki przejrzystym i nieskomplikowanym zasadom, przez wielu traktowane są jako przystępniejsza i szybsza wersja klasycznych szachów. Poznaj zatem historię tej gry i dowiedz się, jakie są jej zasady oraz najczęściej spotykane warianty. 

Polecamy: Szachy – zasady, porady, akcesoria. Jak grać?

Warcaby są często jedną z pierwszych gier planszowych, z jakimi stykamy się w dzieciństwie. Do dziś znajdziemy je w prawie każdym przedszkolu oraz szkolnej świetlicy. Wielu dorosłych zainteresowanych planszówkami patrzy więc na warcaby jako prostą zabawę, która w przeciwieństwie do szachów, nie wymaga zbyt dużej dozy strategicznego myślenia i planowania. Nie jest to jednak do końca prawda. Zasady warcabów są oczywiście bardzo proste, ale gra na profesjonalnym i mistrzowskim poziomie wymaga sporych umiejętności, a także zdolności szybkiego podejmowania decyzji, które wymagają wieloletniego treningu.

Warcaby – historia

Razem z szachami, go czy backgammonem, warcaby należą do grupy najstarszych gier planszowych świata. Najwcześniejsze warianty warcabów znane były już w starożytnym Egipcie, ale ich prawdziwym protoplastą była arabska gra Quirkat. Jej najwcześniejsze egzemplarze odkryte przez archeologów datowane są na 600 rok p.n.e., zachowane ilustracje planszy są jednak starsze o blisko tysiąc lat. Partie Quirkata przebiegały na podzielonej na 25 pól szachownicy.  

We wczesnym średniowieczu Quirkat trafił do Francji, gdzie znany był pod nazwą Alquerque. Pierwsze zachowane pisemne wzmianki o współczesnej wersji warcabów pochodzą z XVI-wiecznej Hiszpanii. Opisują one zasady i gry na planszy z 64 polami. W tej formie, z różnymi lokalnymi wariacjami, warcaby rozprzestrzeniły się na całym Starym Kontynencie, a dzięki europejskim podbojom i szlakom handlowym stały się znane również w innych zakątkach świata.

W warcaby grywali zarówno biedni, jak i bogaci. Ich fanem był np. Napoleon Bonaparte, a także wielu innych europejskich władców. Pierwsze międzynarodowe mistrzostwa w grze zorganizowano w XIX-wiecznym Paryżu. W 1947 roku powstała Światowa Federacja Warcabowa. Skupia ona poszczególne krajowe organizacje zrzeszające profesjonalnych zawodników, a także organizuje globalne turnieje i rozdaje tytuły mistrzowskie. Od 1989 roku Polskę na arenie międzynarodowej reprezentuje Polski Związek Warcabowy.

Warcaby – plansze i piony

Rozgrywka w warcabach przebiega na czarno-białej szachownicy, posiadającej 49, 64, 100 lub 124 pola. Liczba ta zależy wprost od wybranego wariantu zabawy. Piony (lub inaczej kamienie) przyjmują postać płaskich dysków, które poruszają się wyłącznie po czarnych polach planszy. Ich liczba przypadająca na każdego gracza zależy od typu rozgrywki. 

Dzięki popularność gry w sklepach znajdziemy bardzo duży wybór zestawów do warcabów. Najczęściej spotykane są najtańsze produkty skierowane głównie do dzieci, w których plansza wykonana jest z kartonu, a piony z plastiku. W tym przypadku ceny wahają się od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych. Więcej zapłacimy oczywiście za plansze wykonane ze sklejki lub wysokogatunkowego drewna. 

Ponieważ szachy oraz klasyczne warcaby używają planszy o tych samych rozmiarach, w sklepach bardzo często spotkamy również komplety łączące obie gry. Jeżeli zależy nam na zabawie w profesjonalnej lidze, wybór przeznaczonych do tego rodzaju zabawy planszy stupolowej jest niestety bardziej ograniczony.

Warcaby – zasady i warianty gry

Partie warcabów rozgrywa się w zaskakująco dużej liczbie odmian i wariantów, które często różnią się między sobą tylko nieco inaczej sformułowanymi pojedynczymi regułami partii. Najpopularniejsze z nich to: warcaby klasyczne, angielskie (tzw. checkers), tajskie, hiszpańskie, włoskie, rosyjskie, tureckie oraz niemieckie. Jedynym powszechnie zaakceptowanym wariantem używanym w zawodach i turniejach są tzw. warcaby polskie/międzynarodowe. Partie przebiegają tutaj na planszy podzielonej na 100 pól, a zawodnicy dysponują dwudziestoma kamieniami.

Większość osób w naszym kraju bawi się jednak zgodnie ze standardowymi regułami tzw. warcabów klasycznych, w których zabawa przebiega na planszy 8x8 pól, a obaj przeciwnicy zaczynają z dwunastoma pionami, w biały lub czarnym kolorze. 

Partię rozpoczynamy po tym, jak obaj zawodnicy rozstawią swoje piony na czarnych polach. Pierwszy ruch ma zawsze osoba kontrolująca białe piony. W każdej kolejce gracz przesuwa swój pion o jedno pole po przekątnej na następną linię. Piony poruszają się tylko po czarnych polach. Wykonanie ruchu jest zawsze obowiązkowe. 

Każdy kamień po dotarciu na drugi kraniec planszy, a więc tzw. linię przemiany, zamienia się w damkę. W przypadku białych pionów pola przemiany posiadają oznaczenia B8, D8, F8 lub H8, a dla ciemnych są to A1, C1, E1 i G1. Damka to specjalna figura, która porusza się po przekątnych we wszystkich kierunkach i może zatrzymać się na jakimkolwiek ciemnym polu.

Nasze kamienie mogą zbijać piony przeciwnika, przeskakując nad nimi na kolejne wolne pole. W warcabach klasycznych dozwolone jest bicie w tył. Zbity kamień jest usuwany z gry. Jeżeli pozycja kamieni na to pozwala, możemy równocześnie zbić naraz kilka z nich. Co więcej, nie muszą być one nawet ustawione w prostej linii (poruszamy się w tym przypadku zygzakiem). Podczas bicia nie możemy jednak przeskakiwać własnych pionków, a także kilka razy przez ten sam pion.

Bicie pionów przeciwnika jest obowiązkowe. Jeżeli możemy wykonać kilka potencjalnych ruchów, wybieramy zawsze ten, w którym usuniemy najwięcej kamieni oponenta. Jeżeli podczas bicia pion przechodzi przez pole przemiany, nie staje się wówczas damką. Damki biją piony w identyczny sposób co zwykłe kamienie. W wypadku, gdy zbiła już jakiś kamień, a w jej zasięgu znajduje się kolejny (np. w odległości dwóch pól), musi kontynuować swój ruch.

Celem klasycznych warcabów jest pozbawienie oponenta wszystkich pionów lub zablokowanie jego ruchów.