Data publikacji: Czwartek, 02.02.2023

Jak korzystać z kompasu? Wyznaczanie trasy na azymut

Systemy GPS z roku na rok są coraz lepsze, ale wybierając się na nieznany szlak, w dalszym ciągu warto mieć przy sobie mapę oraz kompas. Ten podstawowy ekwipunek nie zawiedzie cię nawet w najtrudniejszej sytuacji. Jak korzystać z kompasu i wyznaczyć trasę na azymut?

Kompas – kiedy może ci się przydać?

Dobry kompas to nieocenione urządzenie podczas każdej pieszej wycieczki w nieznanym terenie lub bushcraftu. Co prawda istnieje wiele innych sposób na wyznaczenie północnego kierunku, ale szybki rzut oka na kompas jest zdecydowanie najwygodniejszym z nich. Warto jednak wiedzieć, że z kompasu skorzystasz nie tylko wtedy, gdy zgubisz się na szlaku lub zawiedzie cię nawigacja GPS. Podręczny kompas magnetyczny ułatwi ci powrót do leśnego obozowiska, a także pomoże w identyfikacji szczytów.

Warto bowiem wiedzieć, że największą skuteczność kompas ma w połączeniu z mapą. Dzięki niej możesz odczytać lokalizację charakterystycznych punktów, np. szczytów, budynków, rzek itd. Na tej podstawie łatwo określisz swoją lokalizację i zadecydujesz o dalszym kierunku marszu. Szlaki, nawet te oznaczone, mogą być zarośnięte, zaorane lub rozjeżdżone przez ciężkie maszyny, dlatego czasem warto wesprzeć się mapą.

Budowa kompasu – co oznaczają poszczególne linie?

Klasyczny kompas składa się z niewielkiej igły zanurzonej w alkoholu, która w zasadzie jest wąskim i lekkim magnesem. Na tarczy kompasu znajduje się natomiast podziałka w stopniach oraz róża wiatrów wskazująca kierunki główne oraz pośrednie. Bardzo często znajdziesz na niej również równoległe linie ułatwiające orientację kompasu na siatce kartograficznej mapy.

Kompasy turystyczne wyposażone są w dodatkowe elementy. Mogą mieć wbudowaną lupę ułatwiającą odczyt map, miary z najpopularniejszymi skalami (dzięki nim sprawdzisz odległości pomiędzy punktami). Niektóre modele kompasów mają formę zawieszki, breloka, karabińczyka lub gwizdka.

Jak działa kompas?

Co ciekawe, kompas wcale nie wskazuje północy, a przynajmniej nie dokładnie. Jego wskazówka wskazuje bowiem nie biegun geograficzny, a biegun magnetyczny. Ten zaś okresowo zmienia swoje położenie, dlatego im większa szerokość geograficzna, tym większe przekłamanie kompasu. Z tego względu stosuje się specjalne poprawki korygujące odczyt wskazań. Przykładowo deklinacja dla Warszawy w 2020 roku wynosi ok. 6° na zachód – to całkiem sporo. Dotyczy to jednak szczególnych sytuacji, gdy wymagana jest duża precyzja pomiaru. W amatorskiej turystyce nie ma to aż tak dużego znaczenia.

Kompas a busola – czym się różnią?

Oprócz kompasu, do wyznaczania drogi w terenie możesz użyć także busoli. Czym różni się ona od kompasu? Na pierwszy rzut oka wygląda podobnie. Też wyposażona jest w tarczę oraz wskazówkę wskazującą północ. W odróżnieniu od kompasu ma jednak dodatkowe elementy, takie jak obrotowy limbus ułatwiający wyznaczanie azymutu, a także celownik (muszka ze szczerbinką), który pozwala precyzyjnie namierzyć odległe punkty nawigacyjne. Znajdujące się na wewnętrznej stronie pokrywy lusterko umożliwia obserwowanie jednocześnie celu oraz wskazówki magnetycznej.

Jak korzystać z kompasu?

Aby wyznaczyć kierunek marszu, ustaw mapę poziomo i połóż na niej kompas. Za pomocą linii pomocniczych zrównaj oś kompasu i ustaw mapę w taki sposób, by kierunki świata zgadzały się ze wskazaniem kompasu. Orientowanie mapy to podstawa do dalszej nawigacji.

Teraz pora na wyznaczenie azymutu. Azymut to nic innego, jak kąt pomiędzy charakterystycznym punktem (np. szczytem, masztem, latarnią morską, wieżą widokową) a północą. Określany jest za pomocą stopni, czyli np. 45°, 90° czy 270°, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Dzięki wyznaczeniu azymutu bez trudu dotrzesz do danego punktu, nawet jeśli jeszcze nie widzisz go na własne oczy.

Marsz na azymut będzie pomocny nawet wtedy, gdy nie masz mapy. Wówczas dobrym pomysłem jest wyznaczenie odległego punktu i ustawienie strzałki kompasu w jego stronę. Obrotową tarczę ustaw natomiast w taką stronę, by igła magnetyczna spotkała się z literką N oznaczającą północ. Dzięki temu strzałka na kompasie będzie wskazywała kierunek twojego marszu i nawet jeśli stracisz punkt z oczu, szybko obierzesz właściwy kurs. Sugerowanie się słońcem, chmurami, drzewami lub innymi elementami krajobrazu może być zgubne. W wielu przypadkach kończy się to nieoczekiwaną zmianą kierunku lub nawet krążeniem wkoło.

O czym należy pamiętać podczas korzystania z kompasu?

Jak należy posługiwać się kompasem? Z przyrządu nie należy korzystać w pobliżu magnesów i ferromagnetyków, torów kolejowych oraz linii energetycznych. Nawet noszona biżuteria może zakłócać pole magnetyczne i tym samym wpływać na to, że pomiar będzie niedokładny lub nawet zakłamany.

Czym jest busola?

Czasami w odniesieniu do kompasu używa się innego słowa, mianowicie busola. Tymczasem jest to zupełnie inny przyrząd, służący do nawigowania. Kompasu używa się do orientacji w terenie i pracy z mapą, natomiast busola służy do wyznaczania kierunków linii w stosunku do południka magnetycznego.

Jak posługiwać się kompasem w lesie?

Jak posługiwać się kompasem w lesie? W tym celu trzeba sięgnąć po mapę i położyć ją na równym podłożu, a na niej kompas. Następnie trzeba obracać mapą tak, aby kierunki świata wyznaczone przez kompas pokrywały się z tymi na mapie. Wskazówka na kompasie powinna się ustawić na linii północ-południe. Następnie wystarczy określić, na jakim azymucie znajduje się interesujący nas punkt i podążać w tamtym kierunku. Poruszając się w terenie, warto zapamiętać charakterystyczne elementy mijane na trasie. Miejsce pobytu można określić dzięki ponumerowanym słupkom oddziałowym.

Jak się posługiwać kompasem w górach?

Wiedza na temat tego, jak się posługiwać kompasem może się przydać w górach, szczególnie kiedy nie ma zbyt dobrej widoczności. Dzięki sprawdzaniu kierunków geograficznych na kompasie turysta nie zagubi szlaku. Jak się posługiwać kompasem w górach? Połóż mapę na równym podłożu i określ z pomocą kompasu, gdzie znajduje się północ. Następnie obróć mapę tak, by wskazywany przez nią kierunek pokrywał się z odczytem kompasu. Kolejny krok to wyznaczenie aktualnego miejsca pobytu – przyjrzyj się charakterystycznym punktom dookoła i określ swoją pozycję. Następnie wyznacz na mapie miejsce, do którego chcesz się udać – np. szczyt, schronisko, skrzyżowanie szlaków, drogę, polanę lub przełęcz.